Czy szczepić przeciw COVID 19 osoby przewlekle chore?
Chorzy przewlekle, nie wychodzący z domu, zwłaszcza w chorobach onkologicznych, korzystający z pomocy hospicjum domowego, takiego jak nasze Hospicjum Domowe im. Cicely Saunders pytają o możliwość i sens szczepienia przeciwko COVID 19. Przedstawiamy więc nasze stanowisko w tej sprawie i możliwości, jakie stwarza Narodowy Fundusz Zdrowia dla zabezpieczenia przed zakażeniami osób schorowanych, o niskiej odporności, pozostających pod opieką rodziny i innych osób.
Aktualnie dostępne są na rynku 3 szczepionki, dwie zawierają mRNA kodujące fragment koronawirusa (Pfizer/BioNTech oraz Moderna), a jedna – nieaktywny adenowirus połączony z fragmentem koronawirusa (AstraZeneca). Ze względu na ogólnoświatowy niedobór szczepionek i system ich dystrybucji, nie jest obecnie możliwy wybór szczepionki, którą się otrzyma. Wydaje się, że szczepionka AstraZeneca jest trochę mniej skuteczna niż pozostałe w zapobieganiu zachorowaniom, jest też przebadana na młodszych grupach wiekowych (w Polsce dopuszczona do podawania osobom w wieku 18-60 lat). Jednakże warto zauważyć, że każda ze szczepionek, wg dostępnych badań, w blisko stu procentach zapobiega ciężkiemu przebiegowi COVID-19.
Polski Narodowy Program Szczepień zakłada zaszczepienie wszystkich chętnych osób, ale w ściśle określonej kolejności. W tzw. etapie 0 szczepiony jest personel szpitali, przychodni, aptek, uczelni medycznych, rodzice wcześniaków przebywających w szpitalach oraz pracownicy pomocy społecznej i placówek zapewniających całodobową opiekę osobom starszym i niepełnosprawnym (domy opieki itp.)
W etapie 1. szczepieniom podlegają seniorzy powyżej 60 roku życia, w kolejności od najstarszych grup wiekowych, pacjenci hospicjów stacjonarnych i domowych oraz wszelkich jednostek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym i w podeszłym wieku. Etap ten obejmuje także personel placówek edukacyjnych wszystkich szczebli (żłobków, przedszkoli, szkół, ośrodków terapeutycznych), służby mundurowe i ratownicze. W etapie 1. uprawnieni do szczepień są również pacjenci poniżej 60 lat, z niektórymi chorobami przewlekłymi: dializowani, z chorobą nowotworową, poddawani przewlekłej wentylacji mechanicznej oraz po przeszczepach komórek, tkanek i narządów. W przypadku chorych na nowotwory jest dodatkowy warunek, że muszą to być osoby w trakcie aktywnego leczenia (czyli żeby od ostatniej hospitalizacji do podania szczepionki nie minął u nich więcej niż rok).
Choroba nowotworowa nie jest więc przeciwwskazaniem do szczepień, a wręcz przeciwnie. Chorzy onkologiczni powinni się szczepić, ponieważ ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 jest u nich znacznie (ok. 10x) wyższe niż przeciętnie. Zachorowanie na COVID-19, nawet o lekkim przebiegu, może także opóźnić diagnostykę i leczenie onkologiczne, a zatem wpłynąć na pogorszenie rokowania.
Należy jednak pamiętać, że chemioterapia i radioterapia to metody leczenia obciążające organizm oraz przejściowo obniżające odporność, mogą więc skutkować zmniejszeniem skuteczności szczepionki. Jeśli nie ma możliwości podania szczepienia przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego, to często odkłada się je do momentu zakończenia danego cyklu leczenia. Nie szczepi się również chorych w trakcie aktywnej infekcji oraz zaostrzenia chorób przewlekłych – wtedy również szczepienie należy przesunąć. Decyzja o szczepieniu powinna być zawsze skonsultowana z prowadzącym onkologiem, a ostateczne słowo ma lekarz w punkcie szczepień.
Zgodnie z założeniami Narodowego Programu Szczepień, pacjenci nie mogący samodzielnie dotrzeć do punktu szczepień mogą skorzystać z mobilnych punktów szczepień lub transportu organizowanego przez gminy. Mobilne zespoły szczepiące przeznaczone są dla osób leżących, natomiast transport zapewniany przez samorządy przysługuje osobom niepełnosprawnym lub niesamodzielnym (i nie mogącym zorganizować transportu we własnym zakresie). Szczegółowe informacje można uzyskać w urzędach gmin. W praktyce widzimy niestety, że dostępność mobilnych zespołów szczepień jest bardzo niewielka i nie pokrywa zapotrzebowania. Ma się to z czasem poprawić, trwają prace nad zwiększeniem ich liczby.
Luką w programie szczepień jest niewątpliwie niemożność zaszczepienia się rodzin i opiekunów osób przewlekle chorych, o ile z racji wieku, zawodu lub własnej choroby nie kwalifikują się oni do któregoś z wcześniejszych etapów szczepień. Ten fakt był powodem interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich, ale póki co problem nie został rozwiązany. Jest on szczególnie palący, gdy mamy do czynienia z jedynym opiekunem, którego zachorowanie i pobyt w szpitalu może narazić podopiecznego na niewyobrażalny stres i wiele komplikacji. Niestety, opiekunowie osób chorych, według aktualnych wytycznych, będą szczepieni zgodnie ze swoją kolejnością, wynikającą z ich wieku, zawodu i stanu zdrowia. Jako personel hospicyjny liczymy na to, że te przepisy zostaną zmienione z korzyścią dla rodzin pacjentów.
Ze strony naszego hospicjum, chorzy na zaawansowane nowotwory i niektóre inne ciężkie choroby oraz ich opiekunowie mogą liczyć na bezpłatną pomoc i poradę lekarską, pielęgniarską, psychologiczną, socjalną czy rehabilitacyjną.
Lek. med. Zofia Malec
Teresa Prokop
Stowarzyszenie Hospicjum Domowe
ul. Botaniczna 68A
04-543 Warszawa
Siedziba Hospicjum czynna jest w godzinach:
– w dni powszednie 9:00-20:00,
– w soboty 9:00-15:00,
tel.: +48 22 350 73 76
hospicjum@hospicjum.warszawa.pl